54. TextielFeest in Maarn

De Nederlandse Kostuumvereniging organiseert elk jaar een textielfeest in dorpshuis De Twee Marken in Maarn. Voorafgaand en na de Algemene Leden Vergadering vindt er een grote Antiek Textiel Markt plaats. Omdat ik lid ben van de commissie Dagen, die dit soort evenementen organiseert, was ik erbij. Mijn taken gedurende de dag: in de ochtend parkeerwacht voor veertig minuten en deurwacht van een uur en ’s middags verkoper van textiel achter de verenigingstafel. Vooral dat laatste heb ik met veel plezier gedaan met mijn mede-verkopers Tirza Westland, Kathleen Mahieu, Dorien Hagedoorn en Eugenie Kips. Zet mij achter een kraam en ik ben weer Jan de Winkelman zoals mijn naam is als ik voor uitgeverij Plint werk.

Mutsen in soorten en maten

Voor mij als textielliefhebber was het natuurlijk een grandioos feest. Je komt er een groot scala aan textiel tegen. De wereld waar ik zoveel van houd en waarin zoveel te ontdekken is.

Antiek Nederlands textiel bij Olga Keller
Sprei van antiek Indiaas textiel van De Katoendrukkerij
Textiel uit Oezbekistan, Afghanistan en Turkije bij Shirdak
Deftige dame met hoge pet

Van streekdracht tot exotica, hoeden, petten en zelfs dameskorsetten. Tafels vol schitterende en vaak zeldzame tweedehands boeken en bladen die voor een habbekrats naar de echte textielliefhebbers gingen.

Bandjes uit Marken, kantjes in overvloed en klossen zijdegaren.

Haak en breiwerk, borduursels, dozen vol knopen en zijdegarens.

Kleren aan kleerhangers op kledingrekken en aan een kapstok.

Marker bruidsklompen, kinder-en damesschoenen en twee dozen handschoenen.

Kanten kraagjes op strenge zwarte jurken uit Twente.

Geplooide mutsen die op origami leken van de Veluwse dracht.

Opgevouwen Marker schorten met geborduurde monogrammen. Zet er twee aan elkaar en je hebt een geweldige rok!

Een doos vol bloemenstoffen die er aan het einde van de dag minder georganiseerd uitzag dan aan het begin van de markt (ik dacht te laat dat ik er toch wat van had moeten kopen).

Drie mannen in streekdracht achter een tafel vol schoonheid: Jankees Goud in de protestantse dracht rond 1900 uit Zuid-Beveland, Hans Verbene in Noord-Hollandse dracht en Leroy Bult in een eind 18de-eeuws Fries kostuum.

Ze hadden zelfs een hoedendoos uit Deventer in de verkoop van de firma Modes B. Hullemans, indertijd gevestigd in de Kleine Overstraat 41. In dat pand zit nu lunchroom Bij Yo!.

De dames Aaltje Hooikammer-de Boer en Hendrikje Faber-de Boer uit Staphorst stonden te glimmen achter hun tafel vol kleurrijke stoffen.

Hun donker gestreepte rokken en kleurrijke kraplappen vol stipwerk en bloemen gingen grif van de hand.

Volgende keer toch misschien zo’n rok kopen om er een vest van te maken.

Met Hendrikje Kuis- Koelewijn en Wouter Koelewijn uit Spakenburg had ik een mooi gesprek over haar deelname aan het project De Spakenburgse Diva’s van Theateratelier Het Wilde Oog, een fotoproject van Hans Lemmerman en Inge van Run. ‘Door daaraan mee te doen, heb ik zoveel dingen gezien en meegemaakt die mijn wereld hebben vergroot,’ vertelde Hendrikje vol enthousiasme.

Corrie Koelewijn in installatie Yannis Kounelis z.t. 2012 Foto: Wout Nooitgedagt 2012

Thuis sloeg ik het boek Corrie & Joseph van het Wilde Oog nog eens open en zag die wereld waar ze het over had.

Hendrikje in Swimmingpool, Leandro Erlich Foto: Frank Auperlé 2017

De verleiding was natuurlijk groot. Heel groot. Vaak kan het mij dan gebeuren dat ik met niets naar huis ga. Te veel om te kiezen en wat moet ik er mee? Ik was er al een paar keer langs gelopen en mijn ogen bleven het zien.

Op de tafel van Museum Eungs Schöppe uit Markelo (Markel, ken ie dat?) lagen ze te pronken. ‘Dookrollen’ kunstig gerold van meters handgeweven linnen. Op de site van immaterieel erfgoed las ik het volgende.

‘Dookroll’n’ is het op kunstige wijze oprollen van een lange lap linnen in de vorm van een hart en twee rozen; de bloemen van de liefde. De linker roos is de blanke roos van de bruid, die reinheid, maagdelijkheid en deugdzaamheid symboliseert; de rechter is de rode roos van de bruidegom, die het vurige bloed en de passie van de man weergeeft.

Toen ik ze met een lach vroeg hoe ze een rol voor een huwelijk van twee mannen moesten rollen, hadden ze niet direct een antwoord, maar daar zouden ze over nadenken. ‘Welke vinden jullie de mooiste?’ vroeg ik. ‘Deze,’ zeiden ze, ‘omdat hij mooi strak is gerold en je de figuren goed ziet.’ Het is een object dat ook gewoon prachtig in de kamer zal staan; het hoeft beslist niet in een linnenkast te liggen, dacht ik. ‘Die wil ik graag,’ hoorde ik mezelf zeggen. Zonder dat ik er om vroeg , ging er ook nog wat van de prijs af.

De rol pronkt nu naast een Boeddha in de kamer.

Wat was er veel! En wat heb ik veel kansen laten liggen!

Toch kocht ik nog dertien Marker mutsjes die een onderdeel zijn van de gehele muts en een paar losse ‘Marker steekmouwen’ die schitterend bij mijn overhemd passen. Door deze losse mouwen te dragen werden de mouwen van het traditionele kledingstuk niet snel vuil.

Foto: Tirza Westland, links van mij Joke & rechts Marita

Ik was overigens niet de enige die ze kocht; ze waren favoriet bij een aantal leden. Als ware modellen gingen Joke van Dijk, Marita Schoonheijm en ik op de foto.

Cadeautasjes en shawls van Shirdak gingen terug in de doos

Na het opruimen ging ik , de commissie leden, de handelaren en de dames uit ‘Markel’ opgetogen naar huis.

Ali Scheurs
Dini Rozendom

Daar werden mijn aankopen bewonderd en gestreeld. Volgend jaar ga ik natuurlijk weer, want voor een liefhebber als ik is het een ware textielhemel.

Mocht er overigens nog iemand zijn die een goede foto heeft gemaakt van de vier Urker vissers in hun grijze gebleekte en opgelapte dracht dan hou ik me aanbevolen. Ze waren ineens weg net op het moment dat ik tijd had om ze te fotograferen.

7. Brief aan Bregje

Amsterdam, 17 februari 2023

Lieve Bregje,

Ik schrijf je omdat ik het fijn vind dat we elkaar de afgelopen tijd zo goed hebben leren kennen. Waarom een brief zul je misschien denken? Omdat ik het belangrijk vind dat er iets tastbaars is in deze tijd van vluchtigheid en internet.

Die eerste ontmoeting van ons zal ik nooit vergeten. Je maakte direct een onvergetelijke indruk op mij. Geen idee of je dit vaker hebt gehoord, maar ik kan me voorstellen dat ik niet de enige ben die dit gevoel heeft. Na al die jaren dat we elkaar uit het oog zijn verloren, is het nu tijd voor een vriendschap die blijft.

Je hebt me die eerste keer veel verteld over je familie en hoe het was om op te groeien in Amsterdam. Toen ik thuis kwam, dacht ik dat ik nog zoveel had willen vragen: daarom deze brief.

Bregje Francina Vreugdenhil. Je achternaam deed me denken aan overburen van mij, toen ik nog in Deventer woonde. Geen familie denk ik. Hoe was het om als oudste dochter op te groeien in de Van Oldenbarneveldtstraat 64 samen met je ouders, en maar liefst vijf broers en twee zussen? Je moeder zal het heel druk hebben gehad met jullie allemaal. Al die was van zo’n groot gezin en elke dag koken! Zat je op dezelfde lagere school waar je vader onderwijzer was? Was hij op school een strenge onderwijzer maar thuis een lieve vader?

Je vertelde me dat je handwerken heerlijk vond en dat je zo veel technieken hebt geleerd op de Amsterdamsche Huishoudschool in het Vondelpark. Zeventien was je toen je daar vanaf kwam.

Ik was verrast toen je mij al die werkstukken op schaal liet zien die je in die tijd hebt gemaakt.

Breien, borduren, naaien, haken en zelfs macramé!

Een van mijn favorieten is het kleine slaapmutsje met dat doddige kwastje.

Maar ook al die andere kleine kledingstukken die je deels met de naaimachine hebt gemaakt, wat zien ze er mooi uit!

Je wees me er wel op dat jouw handwerklerares niet alles goed vond: ongelijke gaatjes en een scheve band.

Heb je je haar opmerkingen aangetrokken of je schouders opgehaald?

Dat je die 97 werkstukken hebt bewaard in een map, geweldig vind ik dat!

Ik vond het heel wat om een deel van je familiegeschiedenis te horen. Je zus Margaretha die op 22-jarige leeftijd opgenomen werd in een Krankzinnigengesticht in Zutphen, je zus Maria die overleed toen ze dertien was. En dan je drie broers Gerrit, Adrianus en Frans. De eerste die op zijn 22ste naar New York vertrok, de andere op zijn 24ste naar Oost Indië en Frans die kapitein was op een schip van de Nederlandse Stoomboot Maatschappij. Hij kwam per boot aan op Curaçao, trouwde daar met Iron Odulia Pardo en begon in Willemstad de supermarkt Vreugdenhil. Wat een avonturiers! Hoe was dat voor je ouders? Ben jij zelf wel eens op Curaçao geweest?

Trouwakte Bregje en Abraham. Bron: Stadsarchief Amsterdam

Je vertelde me dat je voor de wet nog minderjarig was toen je trouwde. Jij was 19 en je man, Abraham Fortunatus de Rochemont was twintig jaar ouder. Was het een schok voor je ouders dat je met hem thuis kwam of begrepen ze het direct? Ik denk het laatste want het leeftijdsverschil tussen je vader en moeder was ook ruim twintig jaar. Noemde je hem Bram? De eerste naam van mijn eerste man was ook Abraham en zijn roepnaam was Bram. B en B, oftewel Bram en Bregje, dat allitereert mooi! En dan was hij ook nog boekbinder van beroep. Jullie woonden vlakbij waar ik woon. Van mijn huis uit is het een kwartiertje lopen naar de Rustenburgerstraat 366. Hoe blij moeten jullie zijn geweest toen Bregje en Maria werden geboren en jullie na wat omzwervingen in Amersfoort belandden.

Hoe was het om na Amsterdam te wonen in Amersfoort? Je was toen al verloskundige want je had na de huishoudschool de twee-jarige opleiding aan de Amsterdamse Kweekschool voor Vroedvrouwen gevolgd en afgemaakt.

1897, Bouwtekening Rijkskweekschool voor Vroedvrouwen. Bron: Stadsarchief Amsterdam

Volgde je de opleiding in het nieuwe gebouw aan de Camperstraat? Wat fijn dat jij als vrouw dit hebt kunnen doen in een tijd waarin het niet altijd gewoon was dat vrouwen buitenshuis werkten.

Overlijdensakte Abraham. Bron: Website Open archieven

Wat zul je verdrietig zijn geweest toen Bram, je grote liefde  op 76-jarige leeftijd overleed. Jij was toen 56 en jullie woonden in Nieuwer-Amstel. Heeft handwerken je toen geholpen in die tijd van rouw en alleen zijn?

Immigratiepapier Brazilië, Maria Wijndelina Kastner

Wat vond je ervan dat je beide dochters gingen scheiden? Maria vertrok in 1948  na haar scheiding met haar nieuwe Weense liefde Karl Johann Kastner naar Brazilië. Leek ze qua gezicht op jou, had ze je karakter?

Immigratiepapier Brazilië, Karl Johann Kastner

Ben je daar ooit op bezoek geweest? Ook Bregje scheidde op late leeftijd van haar man Salomon Mutsemaker.

Je merkt het, ik heb nog veel vragen. Nu begrijp je denk ik wel waarom ik je deze brief heb geschreven. Misschien heb je zin om het er de volgende keer wat uitgebreider over te hebben.

Tot snel hoop ik,

lieve groet van Jan

Noot van de schrijver.

Tijdens de voorbereiding voor de tentoonstelling ‘Continue This Thread’ in het Amsterdam Museum kwam een bijzondere map met 97 textielvoorbeelden uit het archief. Een aantal van die werkstukken heb ik met vlinderspelden vastgezet zodat ze gedurende de tentoonstelling goed blijven zitten. Achter alle textiel gaan mensen schuil en in dit geval was het Bregje Vreugdenhil. Ik werd nieuwsgierig naar de vrouw achter deze schitterende map die mij als textielliefhebber erg raakte. Wie was zij en waar kwam ze vandaan? Hoe was haar leven en wanneer is ze gestorven? Ik begon een zoektocht die voor mij nog niet geëindigd is: nieuwe ontdekkingen roepen weer nieuwe vragen op. Tot nu toe heb ik dit gevonden.

De familie Vreugdenhil. Bron: Stadsarchief Amsterdam

Bregje Francina Vreugdenhil werd op 13 april 1882 als oudste kind geboren in Amsterdam. Haar ouders, onderwijzer Frans Vreugdenhil (8 juni 1839 – 9 november 1910) en Maria Louisa Arends (11 oktober 1859 –2 augustus 1897 ) kregen acht kinderen. Het echtpaar woonde aan het begin van hun huwelijk in de Van Oldenbarneveldtstraat 64. Daarna is het gezin nog een groot aantal keren verhuisd.

Na de lagere school ging Bregje hoogst waarschijnlijk naar de enige Amsterdamsche Huishoudschool in het Vondelpark, waar ze les kreeg in handwerktechnieken. Op andere vervolgscholen werden dit soort technieken niet zo uitgebreid behandeld. De datum 1899 op haar letterlap laat zien dat ze zestien of zeventien moet zijn geweest toen ze de map maakte. Daarna zal ze de twee-jarige opleiding voor vroedvrouw aan de Amsterdamse Kweekschool voor Vroedvrouwen hebben gevolgd. Ze heeft het vak van vroedvrouw haar hele werkzame leven uitgevoerd.

Bregje trouwde op haar negentiende als minderjarig meisje op 21 augustus 1901 met de 39-jarige in Amsterdam geboren Abraham Fortunatus de Rochemont. Op 10 december 1903 werd Bregje Francina de Rochemont in Amsterdam geboren. Het gezin is daarna naar Amersfoort verhuisd waar op 10 april 1906 Maria Wijndelina de Rochemont ter wereld kwam.

Abraham Fortunatus de Rochemont stierf op 15 januari 1939 op 76-jarige leeftijd in Nieuwer-Amstel, het huidige Amstelveen.

Overlijdensakte Bregje. Bron: Website Open archieven

Bregje overleed op 5 augustus 1960 in Nieuwer- Amstel, 78 jaar oud. Ze werd begraven in het familiegraf op Zorgvlied, dat waarschijnlijk geruimd is.

Algemeen Handelsblad, vrijdag 5 augustus 1960 via Delpher

De map met 97 textielvoorbeelden is op 22 september 1980 door een schenking van Mevrouw H. Eyzinga-de Ridder (destijds was haar woonadres In ’t Midden 4 in Uithoorn) in het bezit gekomen van het Amsterdam Museum. Waarom en hoe is onbekend. Wat haar connectie met Bregje was, is tot op heden niet achterhaald. Ik heb er naar gezocht op Internet maar niets gevonden.

Mocht je meer informatie over Bregje hebben wil je dan een reactie achterlaten zodat we in contact kunnen komen. De zoektocht is voor mij nog niet voorbij. Mijn allergrootste wens is een foto van haar!

Vanaf 17 februari tot 3 september 2023 is de map van Bregje te zien in de tentoonstelling ‘Continue This Thread’ in het Amsterdam Museum aan de Amstel.