ellewoutsdijk – TextielLiefde

Moet je als Zeeuws meisje geboren zijn in Zeeland? Kun je ook een Zeeuws meisje zijn als je geboren bent in Syrië en nu in Middelburg woont?

Het fotoboek Zeeuws Meisje #Vrijheid van fotograaf Rem van den Bosch en zijn team geeft hier antwoord op. In het boek worden 26 verschillende meisjes van 18 uiteenlopende nationaliteiten geportretteerd die allemaal in Zeeland wonen. Ze komen uit China, Curaçao, Filipijnen, Haïti, India, Indonesië, Irak, Jamaica, Java, Marokko, Molukken, Nederland, Rusland, Sardinië, Syrië, Suriname, Tibet en Turkije. Allen dragen de traditionele Walcherse dracht, de streekdracht van een voormalig eiland dat heftig door bombardementen werd getroffen in de Tweede Wereldoorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog werden de Verenigde Naties opgericht met als doel om vrede, stabiliteit, rechtvaardigheid en welvaart in de wereld te brengen. De lidstaten beloofden zich in te zetten voor mensenrechten en ‘fundamentele vrijheden’. President Franklin D. Roosevelt formuleerde in 1941 de ‘Four Freedoms’: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijwaring van gebrek en vrijwaring van vrees. Sinds 1950 worden elk jaar de Four Freedoms Awards uitgereikt aan personen of organisaties die zich voor deze vrijheden sterk hebben gemaakt. De voorouders van Roosevelt waren afkomstig uit het Zeeuwse Oud-Vossemeer. Vanaf 1982 vindt de uitreiking, in samenwerking met de Roosevelt Foundation in Zeeland, daarom internationaal plaats: in de even jaren in Middelburg, in de oneven jaren in New York

De VN nam in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aan.

In artikel 1 staat het volgende:

Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.

Natuurlijk is dat een mooi uitgangspunt maar de werkelijkheid is helaas vaak anders. Meer dan vijftig miljoen kinderen zijn in deze tijd noodgedwongen op de vlucht voor oorlog, geweld, armoede of natuurrampen.

Waar je geboren wordt, is medebepalend zijn voor de rest van je leven. Voor Nederlandse kinderen geldt de leerplicht. In veel andere landen is dat niet vanzelfsprekend. Meisjes mogen niet naar school, moeten helpen in het huishouden en worden op jonge leeftijd uitgehuwelijkt. Jongens gaan verplicht het leger in en moeten vechten tegen de vijand. Vluchten is vaak de enige mogelijkheid om een ander leven te krijgen. Maar vluchten heeft een prijs. Trauma’s worden geboren en die maken een goede ontwikkeling vaak onmogelijk. Het duurt jaren, soms een mensenleven lang, om ze te verwerken.

Maar er is ook hoop, altijd is er hoop. Kinderen zijn flexibel, hebben vaak een andere kijk op de wereld dan volwassenen en ze kunnen op andere oplossingen komen. Ze zijn niet cynisch en hebben (nog) het vertrouwen dat het anders kan.

In zijn schoolprojecten stimuleert Rem van den Bosch schoolkinderen op hun eigen woorden te komen die te maken hebben met vrijheid. Hij startte een project in de Internationale Schakel Klas (ISK) in Middelburg. In het boek staat een interview met Hajar (meisje, 17 jaar, afkomstig uit Idlib) en Mervan (jongen, 17 jaar, afkomstig uit Aleppo) uit Syrië die met hulp van Unicef als vluchtelingen naar Nederland kwamen en die hun opleiding aan de ISK hebben afgerond. Beiden hebben een heftige vlucht achter de rug vol gevaar, bedreiging en onzekerheid. Via een aantal AZC’s belandden ze met hun familie in Middelburg. Doorleren is voor beide belangrijk. Mervan leert door voor automonteur en Hajar gaat verder in de zorg.

In het boek Zeeuws Meisje #Vrijheid wordt een mooie koppeling gemaakt met de vreselijke geschiedenis die de 87-jarige Kees Platschorre uit Ellewoutsdijk als kind meemaakte tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er waren hevige gevechten uitgebroken tussen de Duitsers en de geallieerden die Zeeland bombardeerden, speciaal Ellewoutsdijk omdat de Duitsers daar de kerktoren gebruikten om de kust onder controle te houden. Het gezin Platschorre moest evacueren naar Driewegen, een dorp drie kilometer verderop. Daar zaten ze met twaalf mensen in een klein huisje, buiten klonk granaatvuur en explosies van bommen. Op 29 oktober 1944 kwam een granaat dwars door het dak; zijn moeder en twee zussen kwamen daarbij om. Kees Platschorre overleefde de aanval, net als zijn oudere zus en broer. Het oorlogsgeweld heeft diepe indruk op hem gemaakt; de gevolgen hebben zijn leven getekend. Herdenkingen zijn moeilijk voor hem omdat de beelden dan heftig terugkomen

Tijdens een les over het onderwerp Vrijheid hoorde fotograaf Rem van den Bosch de volgende zin: ‘Wij kennen al 75 jaar vrijheid, maar sommige kinderen kennen haar nog maar twee weken.’ Dat is een uitspraak die binnenkomt en je in een flits inzicht kan geven. In zijn werk verbindt Rem van den Bosch geschiedenis met actualiteit. Hij geeft het wonderschone traditionele textiel een politieke lading. Zonder drammerig te worden, gaat het hem hierbij, denk ik, ook om schoonheid, waarachtigheid en kracht.

Zeeuws Meisje #Vrijheid staat vol met prachtige meisjes die trots de Zeeuwse dracht dragen. Op hun hoofd een sterk gesteven bultmuts van broderie die gebruikelijk was voor meisjes in de tijd dat dracht nog dagelijks werd gedragen. Over hun rok een schort van Zeeuws schortenbont; een traditionele geweven stof met witte kettingdraden met zwarte en witte inslagdraden, in patroon geweven. Traditioneel waren de kleuren zwart-wit; het van origine Walcherse schortenbont werd voornamelijk gebruikt voor doordeweekse schorten.

Op de website van Het Geheugen vond ik een ansichtkaart uit circa 1905 waarop zes meisjes staan die niet vrolijk kijken. Jong Zeeland staat er onder. Hoe hun leven verder is geweest weet ik niet en zal ik ook niet te weten komen. Dat ze de beide Wereldoorlogen hebben meegemaakt is bijna zeker. Hun leven zal vast niet vol vrijheden zijn geweest. Misschien hebben ze de lager school doorlopen en moesten ze daarna werken om geld voor hun familie te verdienen. Net zoals mijn moeder dat moest na de lagere school.

De nieuwe Zeeuwse meisjes poseren ingetogen, met hier en daar een glimlach of een gevoel van trots. Ze houden geborduurde Engelse woorden in hun handen die tijdens lessen zijn geschreven.

Het is een positieve boodschap die ze uitdragen vol hoop.

Zeeuws Meisje is vrij, en heeft zin in de toekomst!

Links:

Foto’s Zeeuws Meisje #vrijheid Rem van den Bosch http://www.beeldinzeeland.nl/

Zeeuws Meisje op Facebook: https://www.facebook.com/Zeeuwsmeisjenu

Interview Kees Platschorre in de Volkskrant:https://www.volkskrant.nl/kijkverder/mijnbevrijding/v/driewegen/

Foto ansichtkaart Zeeuwse meisjes 1905 via: https://geheugen.delpher.nl/nl

Ik kwam Zeeuws meisje tegen. Niet het Zeeuws meisje van de margarine (geen cent te veel hoor!) maar het Zeeuwse meisje van nu, die wat te vertellen heeft over de wereld waarin we leven.

Ik kwam haar tegen in Ellewoutsdijk (Ellesdiek op z’n Zeeuws), een dorp in het zuidelijkste puntje van Zuid-Beveland. Ze hing als poster op een raam met daarbij de woorden Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap.

Daar wou ik meer van weten want ik heb een grote interesse in streekdracht. Via een toevallige gesprek met zijn vrouw Anaela Strutz voor hun huis kwamen we terecht bij fotograaf Rem van den Bosch die ons direct uitnodigde om binnen te komen. Daar begon hij enthousiast te vertellen over dit fotoproject waarover hij meteen zei dat het een gezamenlijk project is waaraan veel mensen meewerken.

Foto uit: Klederdrachten, een reis langs levende streekdrachten van Nederland, Constance Nieuwhoff, Willem Diepraam, Cas Oorthuys

De traditionele Zeeuwse dracht van Walcheren is het uitgangspunt. Herkenbaar aan het jak met korte mouwen, een beuk (een lap op de borst en rug), verschillende rokken, een halsdoek, short, muts, de krulvormige uiteinden van het oorijzer en de gehaakte omslagdoek. Die dracht zie je bijna niet meer op straat, of het zou een beeld moeten zijn. In diverse musea in Zeeland is de dracht nog wel te bewonderen.

Biggekerke, Walcherse boerin, Antoon Luyckx

Rem vertelt dat het project begon met het begrip ‘Gelijkheid’. Artikel 1 van de Nederlandse grondwet zegt:

‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook , is niet toegestaan’.

Rem wilde een ludiek signaal afgeven aan een aantal gemeentebesturen in Zeeland die weigerden de regenboogvlag te hijsen en daarmee geen solidariteit betuigden met de LGBTQ gemeenschap. Het werd uiteindelijk een boek vol beelden, achtergrondinformatie en interviews rond dit thema.

Hedendaagse modellen in unigekleurde dracht spatten van de pagina’s af.

Alles klopt in beeld met veel aandacht voor details.

Gehaakte omslagdoeken en ondermutsen die allemaal anders zijn.

Daagse sieraden want de zondagse droeg je echt alleen op zondag.

Fel gekleurde klompen met stompe neus, de dagelijkse draagklompen die je droeg als je op het land werkte.

In het boek ontmoeten traditie en vernieuwing elkaar. De traditie wordt op waarde geschat, juist omdat er een vertaling is naar de maatschappij van nu. Het is een boek met een politiek en bewustmakend statement. Over vriendelijkheid waarmee je een heel eind kan komen. Over trots zijn op waar je vandaan komt. Over een open blik naar de wereld en nieuwsgierig zijn.

Je kunt het natuurlijk schandalig vinden dat er zo met dracht wordt omgegaan en dat daarmee geen respect wordt getoond voor wat er was, en dat de dracht op deze manier wordt gepresenteerd als een soort carnaval. Maar dan heb je het, volgens mij, helemaal mis. Zo zit dit project niet in elkaar. Als je de interviews leest, merk je hoe gedreven Rem en zijn groep zijn, dat ze het hart op de goede plaats hebben en vol respect naar hun erfgoed kijken en daar iets mee willen doen dat van grote betekenis is.

Omroep Zeeland maakte een tv serie over dit project waarbij allerlei aspecten rondom ‘Gelijkheid’ aan bod komen. Zie: https://www.omroepzeeland.nl/tv/programma/370201155/Zeeuws-meisje/gemist

Naast dit boek werd er een educatief schoolproject gestart waarbij leerlingen in het basisonderwijs rondom dit thema opdrachten uitvoerden. Zelf werd ik geraakt door het filmpje over de rode jurk waarbij Rem in een schoolklas aan het werk is en het model twee vaders heeft die vertellen waarom zij het proejct goed vinden en waarom ze trots zijn op hun dochter. Zie: https://www.omroepzeeland.nl/tv/programma/370201155/Zeeuws-meisje/aflevering/370205425/Rode-jurk

Wij kochten natuurlijk dit boek een ook de andere twee over Vrijheid en Broederschap. Daarover meer in mijn volgende bericht.

Info:

Zeeuws meisje: https://zeeuwsmeisje.nu/

Rem van den Bosch: http://www.beeldinzeeland.nl/

Klompenmakerij Traas: https://www.klompen.com/

Zeeuwse sieraden: http://www.juwelierminderhoud.nl/

Zeeuwse dracht: http://www.wilmamode.nl/zeeuwse-klederdracht/

Haakwerk: https://www.facebook.com/antoinette.deschipper

Haar en visagie: https://excellencegoes.nl/wp/projecten/