Brief aan Anna

Amsterdam, 27 januari 2023

Lieve Anna,

Vorige week donderdag was je jarig. Door drukte, een slap excuus ik weet het, is het me ontschoten om je een kaart of brief te sturen. Daarom feliciteer ik je nu van harte en ik beloof je dat ik je het volgend jaar niet zal vergeten. Je staat in mijn telefoon en twee dagen voor je verjaardag krijg ik een melding om eraan te denken.

Stadsarchief Amsterdam

Ik weet natuurlijk hoe oud je bent geworden, maar het lijkt me niet zo netjes om dat nu hier op te schrijven. Dat heb ik streng van huis uit meegekregen: nooit naar de leeftijd van een dame vragen!

We hebben elkaar op een wel heel bijzondere manier ontmoet. Via jouw vriendin Anna ten Bruggencate, ook een Anna!, kwamen we met elkaar in contact. Met sommige onbekenden kun je ineens een goede klik hebben. Met jou had ik dat direct!

Ik vond het heerlijk om naar jouw levensverhaal te luisteren. Je bent geboren in Amsterdam; je vader heette, net als ik, ook Jan. Je vond het minder leuk dat je moeder ook Anna Petronella heette. Het was in de familie altijd grote Anna en kleine Anna, zelfs toen je al lang volwassen was. Dat is iets dat we gemeen hebben. Ik ben ook altijd kleine Jan geweest, en dat vond ik, net als jij, heel vervelend!

Trouwakte Anna en Jan, Stadsarchief Amsterdam

Overigens wel weer grappig dat jouw man dan ook weer Jan heet. Blijkbaar heb je toch iets met Jannen. Uit je verhaal bleek overigens dat jouw Jan Christiaan Theodorus Ludeker je grote liefde was. Vijftien jaar ouder dan jij, maar wat maakt dat uit? Ik vind het burgerlijk, truttig zeggen we nu, als mensen daar vreemd over doen. Als je echt verliefd bent, doet leeftijdsverschil er niet toe.

Overlijdensakte, Stadsarchief Amsterdam

 Bovendien hebben jullie aan de wereld laten zien dat het menens was. Op twee dagen na zijn jullie bijna 37 jaar getrouwd. Op je 61ste werd je weduwe. Wat zul je verdrietig zijn geweest.

Merklap van Anna Pogge

Eerlijk gezegd vond ik het een beetje vreemd dat je zei dat je geen beroep hebt gehad, maar dat Jan tot zijn pensioen telefoonschrijver bij de gemeente Amsterdam was. Huisvrouw zijn is wel degelijke een beroep! Het is ook een vak waarvoor je op school hebt geleerd. Denk alleen maar aan de lessen rekenen, zodat je goed met het huishoudgeld uitkomt, en al dat handwerken ter voorbereiding op het leven samen. Natuurlijk snap ik dat het een andere tijd was met andere ideeën over beroep en huisvrouw zijn.

Gebreide stoplap in katoenen garen

Van andere vriendinnen van jouw leeftijd hoorde ik verhalen dat ze het zo verschrikkelijk vonden als de handwerkjuf naast je kwam staan met een schaar in haar hand. Ze pakte dan jouw ‘met bloed zweet en tranen’ gebreide, katoenen lap en knipte er een vierkant gat in! ‘En dat ga je nu zo netjes dichtmazen dat ik er straks niets meer van zie,’ zei ze dan.

Achterkant stoplap

Hoe heb jij dat ervaren? Daar moet je me de volgende keer als we elkaar weer spreken wat meer over vertellen.

Kledingproefjes: hemdje met gehaakte rand, dijzak met monogram en rokje met gefestonneerd knoopsgat en kanten rand

En ook over al die andere handwerkproefjes die je jarenlang zo netjes in een doos hebt bewaard.

Mini schort met ingezette stukken aan de onder-en bovenkant waarbij de ruit doorloopt

Gebreid rokje en halve sok, materiaal katoen

Lieve Anna, tot snel hoop ik, en met een hartelijke groet van Jan

Noot van de schrijver

Gevonden in een weggeefkastje in Amsterdam Oost

Anna ten Bruggencate vond in een weggeefkastje in Amsterdam een doos met handwerkproefjes. We kregen via Facebook contact en ze gaf me de doos. Direct las ik de naam A Pogge op de kleine merklap. Na wat speurwerk in het archief van Amsterdam kwam ik informatie tegen waaruit bleek dat al die textielproefjes van Anna Petronella Pogge (19 januari 1902 – 16 maart 1990) waren. Er komt geen andere A. Pogge in het archief voor, en het geboortejaar 1902 lijkt me heel plausibel. Al die werkstukken moeten van haar zijn geweest!

32. Geborduurd woud

Afgelopen zondag bezocht ik voor het eerst het Van Eesteren Museum in Amsterdam West.

Vijf minuten lopen vanaf tramhalte Sloterpark aan de Sloterplas. Vreemd dat ik daar nog nooit ben geweest! Naast veel informatief materiaal over de architect en stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren (1897-1988) is er tot en met 17 april de tentoonstelling ‘100.000 bomen en een bos van draad’ te zien van textielkunstenaar Sara Vrugt.

Ik ken haar werk onder andere van de geborduurde stoelzittingen in de Oude Kerk in Amsterdam. Daar zit ik graag op tijdens de Silence-concerten op de eerste vrijdag van de maand om acht uur ’s morgens. De prozatekst van Anna Enquist van 118 woorden op de zittingen van 118 kerkstoelen levert door een wisselende  samenstelling steeds een ander ‘verhaal’ op.  

Het bomenkunstwerk van Sara Vrugt is tot stand gekomen met hulp van meer dan duizend handen die duizenden blaadjes en bijzondere vogels borduurden. Zorg om het milieu was de belangrijkste reden om dit project te starten. Door donaties is er nu al veel geld opgehaald om in Nederland en in Afrika meer dan 100.000 bomen te planten. Een echt bos dus in samenwerking met TreeSisters en het IVN.

Tijdens vele borduursessies in het hele land vertelden bezoekers elkaar verhalen over de natuur en borduurden ze bomen, blaadjes en vogels. Hun verhalen worden hoorbaar in het kunstwerk, hun borduursels zichtbaar.

Ik heb er ook aan meegedaan, een aantal blaadjes geborduurd, niet in een life-sessie maar thuis. Over die borduurbijeenkomsten had ik gehoord; ik wist de data hier in Amsterdam maar het kwam er jammer genoeg niet van om erheen te gaan.

Bij binnenkomst in het museum zie je het meteen: een spiraal van zwarte stof, vol geborduurd met blaadjes in alle kleuren van de seizoenen. Een uitnodigend woud dat je binnen kunt lopen en waarin je kunt verdwijnen.

Twee roodborstjes bij de ingang en boomwortels van teksten heten je welkom.

Ik liep er in en was meteen verrukt.

Van de kleuren van de garens

die de vier seizoenen vertegenwoordigen.

Van alle verschillende steken op al die blaadjes, en ergens hangen mijn geborduurde blaadjes.

Van de draadjes aan de achterkant van de borduursels.

Van al die verschillende vogels die er vliegen of staan.

Van alles eigenlijk.

In een woord: Prachtig!

Regine Hilhorst schreef er een passend gedicht bij.

Het kunstwerk gaat nog geëxposeerd worden op verschillende plekken in Nederland. Ga er heen als je in de buurt bent. Op de internetsite van 100.000 bomen is de informatie te vinden.

Aan het einde van de tour zullen er in de zoom zaadjes van planten en bomen verwerkt worden. Dan gaat het geborduurde bos tentoongesteld worden in de tuin van museum Belvédère in Heerenveen. In de loop van de tijd zal het doek vergaan, gaan de zaden ontkiemen en zal er een echt bos ontstaan.

Natuurlijk kocht ik de publicatie en een zakje met boomzaden.

Sara Vrugt, volg haar op Facebook en Instagram. Komende zomer gaat ze samen met Leidenaars het project ‘Van Kade tot Zelfkant’ uitvoeren. Een oude traditionele Leidse stof wordt daarvoor weer geproduceerd. Lees haar website waarop nog meer prachtige projecten staan.