92. Arnhem Modestad (1)

Arnhem, de stad waar ik bijna 66 jaar geleden werd geboren. Ook de stad waar ik studeerde voor modeontwerper aan de Kunstacademie. Vijf jaar lang ging ik vier avonden per week naar school. De  mannencollectie waarmee ik afstudeerde had als titel ‘Heroes’. Mode, ik heb er ondertussen een haat-liefde-verhouding mee gekregen; het raakt me zelden meer diep. Ik zeg liever dat ik een textielman ben.

Arnhem is ook de stad waar jarenlang de Mode Biënnale plaats vond. Ik heb ze allemaal gezien. Sinds een aantal edities heet die manifestatie ‘State of Fashion’. Dit jaar is de titel ‘Ties that Bind’. Het is, volgens het voorwoord in de bezoekersgids ‘een internationaal modeplatform waar alternatieven voor het huidige modesysteem een podium krijgen, met doorlopende (online) projecten, discussieprogramma’s en eens per twee jaar een modebiënnale. Centraal staat de vraag: hoe kunnen mode en textiel een bijdrage leveren aan een betere wereld?’

Dat is een prachtig uitgangspunt; het huidige modesysteem vol overproductie, milieuvervuiling en uitbuiting brengt de wereld waarin we leven zeer grote schade toe.

Terwijl ik dit schrijf, denk ik aan foto’s uit het boek ‘Kleerkastvasten’ van Sarah Vandoorne en weet ik dat een deel van de milieuschade het gevolg is van het dumpen van weggegooide goedkope westerse kleding op de stranden in Afrika. Wij in het noorden zijn het dan kwijt; de impact die het op de arme zuidelijk landen heeft, is desastreus. Je kunt dit zien als kolonialisme van deze tijd met het woord afval ervoor. Zij de troep en wij hier lege klerenkasten en kledingcontainers om weer te vullen. Wat een schande.

En dan is er de beperkte, vaak witte blik van modeontwerpers in het mondiale noorden.  Wat weten we eigenlijk van ontwerpers in het mondiale zuiden? Welke verhalen van hen moeten hier gehoord worden? Wellicht verhalen die ons inzicht geven in bijvoorbeeld de geschiedenis en nawerking van het koloniale verleden?

In Arnhem kozen de curatoren Louise Bennetts en Rachel Dedman voor een samenwerking met Kallol Datta (Bengaluru, India), Sunny Dolat (Nairobi, Kenia) en Hanayrá Negreiros (São Paulo, Brazilië). Alle drie ervaren in het maken van belangrijke tentoonstellingen waarin de wereld van textiel wordt onderzocht.

De hoofdtentoonstelling van ‘Ties that Bind’ is tot 30 juni te zien is het Rembrandt theater. In de filmzalen van deze voormalige bioscoop komen vier thema’s aan bod: ‘Dismanteling Tradition’, ‘Political Bodies’, ‘Designing Integrity’ en ‘The Fabric of Shelter’.

Bij ‘Dismanteling Tradition’ staat herwaardering en modern gebruik van traditionele textiele ambachten centraal. In de grote zaal staan en hangen op ronde plateaus bijzondere kledingstukken.

Het fragiele witte werk van de Zuid-Koreaanse Sun Lee is gemaakt van hanji-papier dat verschillende bewerkingen heeft gekregen.

Mohammed El Marnissi laat kleurrijke mannenkleding zien waarbij een traditionele techniek als tapijtweven is gebruikt.

Zelf vond ik de weefsels van Maison ARTC uit Marrakesh prachtig door het subtiele kleurgebruik.

Dakal Cloth is ontwikkeld door Nkwo Design Studio, in Lagos, Nigeria. Repen denim textielafval worden aan elkaar gestikt waardoor nieuw textiel ontstaat.

Op de eerste verdieping is thema ‘Political Bodies’ uitgewerkt. Van al het werk in de tentoonstelling raakte dat van Farah Fayyad mij het meest.

Tijdens de massale protesten van 2019 in Beirout plaatste ze samen met Siwar Kraytem en een groep vrienden een zeefdrukpers midden in het tumult van de demonstraties. Ter plekke kon iedereen op zijn of haar kleding een slogan laten drukken die lokale ontwerpers hadden gemaakt.

De kracht van het woord op kleding als activistische daad!

Kleding kan ook een taal spreken. Vijftien blouses gemaakt van restanten sari-stof met op de achterkant teksten in het Kanarees, Tamil, Teloegoe en Urdu. Kunstenaar Indu Antony ontwikkelde het project samen met de vrouwen van Namma Katte. Zo konden zij hun zorgen kwijt in textiel en grote problemen zichtbaar te maken.

In dezelfde ruimte een schitterend pak van IAMISIGO gemaakt van IAMISIGO. Door boomschors van de mulumba-boom langdurig te behandelen ontstaat die ambachtelijke stof.

De avondjurk Phoenix met traditioneel Taita kralenwerk maakte Patricia Mbela om aandacht te vragen voor herwaardering voor deze techniek uit Kenia.

Stof met waterprint vol verhalen over de relatie tussen Brazilië en Afrika van Goya Lopes golft als een zee over de vloer.

Shelter, oftewel bescherming. Dat begint al meteen met beschermende kleding als we geboren worden, maar textiel kan ook beschutting bieden tijdens conflicten. De twee zwevende tent-achtige vormen van Mounira Al Solh verwijzen naar haar jeugd tijdens de Libanese Burgeroorlog.

Om haar rustig te krijgen, knipte haar moeder gaatjes in kledingstukken die Mounira dan weer dicht moest naaien. De gaten in de tenten kun je zien als kogelgaten of als sterren aan de hemel.

In de laatste zaal met het thema ‘Designing Integrity’ staat het misbruik van mens en milieu centraal.

Natuurlijk is er hergebruik te zien, zoals in de kleding van het merk BUZIGAHILL uit Kampala, Oeganda.

‘About a Worker’ is een Chinese ontwerpstudio die een dialoog aanging met kleding- en textielarbeiders zodat ze hun werkkleding radicaal zouden aanpassen. Er wordt op grote schaal misbruik gemaakt van textielarbeiders en natuurlijk moet hier voortdurend aandacht voor worden gevraagd. Of dit echter een manier is om dat probleem op te lossen, vraag ik me af.

Als het gaat om oplossingen voor het grote wereldwijde textielprobleem, vond ik deze afdeling zwak. Met alleen een pleidooi voor hergebruik, kleinschaligheid en ambacht kom je er niet, denk ik.

Natuurlijk was het heerlijk om door de zalen te dwalen en me te verbazen over wat er te zien is. Maar ergens had ik verwacht en gehoopt dat deze versie van ‘State of Fashion’ radicaler zou zijn. Zitten we te wachten op al die ontwerpen die ook weer geproduceerd moeten worden? Die gekocht worden door een groep die het kan betalen?

Ik had gehoopt dat ergens aan het eind van de tentoonstelling radicaal geschreven zou staan dat we streng moeten minderen met produceren, nee dat we ermee moeten stoppen. Dat we moeten ophouden met steeds maar kopen omdat het zo goedkoop is. Dat we een eind moeten maken aan het commerciële systeem waarin we allemaal gevangen zitten. Dat we met een echte oplossing moeten komen in plaats van steeds maar te laten zien dat het een groot probleem is en dan met minimale oplossingen komen.

Of als we desondanks toch willen doorgaan met onze kleerkasten vullen, we bereid moeten zijn om meer te betalen. En dat we kledingmerken moeten dwingen om alleen opdrachten te geven aan fabrieken die hun werknemers eerlijk betalen. En dat we onze antwoorden op deze vragen gaan gebruiken als een echte aanzet voor een mondiale en revolutionaire verandering van de mode- en textielwereld. Geen woorden maar daden!