57. Poëzie en borduren

Zondag 4 juni gaf ik in Gassel een workshop ‘poëzie en borduren’. Aanleiding was de presentatie van de poëziebundel Vindersloon van Monica Boschman.

Via https://www.monicaboschman.nl/ is de bundel te bestellen

Zij had mij gevraagd of ik iets zou willen doen met textiel naar aanleiding van haar gedichten. Het leek me een mooie uitdaging en toen ik de bundel een paar keer had doorgenomen, viel mijn keuze op het gedicht Vogelmens.

Foto: Monica Boschman

In het gedicht komen de woorden ’spoor van vogelpoten’ voor. Dat vond ik een mooi uitgangspunt voor de workshop: borduur je eigen vogelpoten.

Er was plek voor tien deelnemers en al snel was de inschrijving gesloten. Voor elke deelnemer nam ik een damasten servet mee uit mijn grote verzameling antieke Franse servetten met geborduurd monogram, die ik jaarlijks koop als ik in Frankrijk ben.

Daar zouden de geborduurde vogelpoten op komen. Zo zou de herinnering aan een mooie dag zichtbaar blijven en thuis kon je servet dagelijks gebruiken. Ook stopte ik in de tas DMC-garen in verschillende kleuren, scharen, naalden en borduurringen.

Aan een lange tafel in de schaduw van de appelbomen begon de workshop. Ik las het gedicht voor en vertelde de opdracht die ik ook op papier had gezet.

Foto: Monica Boschman

Als inspiratie liet ik voorbeelden zien van afdrukken van vogelpoten in de sneeuw. Dat waren eigenlijk al regels van een gedicht.

Servetten werden gespannen in de ring, garen gesplitst, op papier ontwerpen gemaakt die nageborduurd zouden worden.

De meeste borduursters begonnen spontaan aan hun borduurwerk.

Er kwamen verhalen los. Over een moeder die tafelkleden borduurde en als er borduurwerk sleet, borduurde ze er gewoon overheen. Over borduurwerkjes die je op school moest maken en waar je zo van genoot maar die toch niet afkwamen.

Borduren, bijna iedere vrouw in de groep had het geleerd op school. De handigheid leek verdwenen, maar kwam direct terug als de draad in de naald zat en de eerste steken gemaakt.

In de ruim twee uur dat er geborduurd werd, ontstonden schitterende vogelpoten in verschillende kleuren die over alle servetten liepen.

We hingen ze op aan de waslijn zodat alle bezoekers ze konden zien.

Ze wapperden vrolijk in de wind en de vogelpoten wapperden mee.

Iedereen nam servet en garen mee naar huis om daar het werk af te maken.

Ik genoot enorm van het geven van deze workshop en ik kreeg de vraag of ik dit vaker zou willen doen, een hele dag het liefst.

Daar ga ik over nadenken en wie weet komt het ervan als ik aanvragen krijg.

Nu het hier toch over borduren gaat. Tijdens mijn vakantie in de Provence kocht ik bij twee kringloopwinkels voor een habbekrats twee geborduurde tafellakens vol kleurige bloemen.

Hoe mooi is het dat je met gekleurd garen, borduurnaald, geduld en plezier die vrolijkheid kunt maken.

Ik probeer me voor te stellen wie die tafellakens zo liefdevol heeft gemaakt en hoe de gedekte tafels eruitzagen. Zou de borduurster nog leven? Haar bloemen in ieder geval wel. Ik ben er heel blij mee en ik ga die geborduurde bloementuinen zeker gebruiken, samen met het gebloemde Franse servies.

32. Geborduurd woud

Afgelopen zondag bezocht ik voor het eerst het Van Eesteren Museum in Amsterdam West.

Vijf minuten lopen vanaf tramhalte Sloterpark aan de Sloterplas. Vreemd dat ik daar nog nooit ben geweest! Naast veel informatief materiaal over de architect en stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren (1897-1988) is er tot en met 17 april de tentoonstelling ‘100.000 bomen en een bos van draad’ te zien van textielkunstenaar Sara Vrugt.

Ik ken haar werk onder andere van de geborduurde stoelzittingen in de Oude Kerk in Amsterdam. Daar zit ik graag op tijdens de Silence-concerten op de eerste vrijdag van de maand om acht uur ’s morgens. De prozatekst van Anna Enquist van 118 woorden op de zittingen van 118 kerkstoelen levert door een wisselende  samenstelling steeds een ander ‘verhaal’ op.  

Het bomenkunstwerk van Sara Vrugt is tot stand gekomen met hulp van meer dan duizend handen die duizenden blaadjes en bijzondere vogels borduurden. Zorg om het milieu was de belangrijkste reden om dit project te starten. Door donaties is er nu al veel geld opgehaald om in Nederland en in Afrika meer dan 100.000 bomen te planten. Een echt bos dus in samenwerking met TreeSisters en het IVN.

Tijdens vele borduursessies in het hele land vertelden bezoekers elkaar verhalen over de natuur en borduurden ze bomen, blaadjes en vogels. Hun verhalen worden hoorbaar in het kunstwerk, hun borduursels zichtbaar.

Ik heb er ook aan meegedaan, een aantal blaadjes geborduurd, niet in een life-sessie maar thuis. Over die borduurbijeenkomsten had ik gehoord; ik wist de data hier in Amsterdam maar het kwam er jammer genoeg niet van om erheen te gaan.

Bij binnenkomst in het museum zie je het meteen: een spiraal van zwarte stof, vol geborduurd met blaadjes in alle kleuren van de seizoenen. Een uitnodigend woud dat je binnen kunt lopen en waarin je kunt verdwijnen.

Twee roodborstjes bij de ingang en boomwortels van teksten heten je welkom.

Ik liep er in en was meteen verrukt.

Van de kleuren van de garens

die de vier seizoenen vertegenwoordigen.

Van alle verschillende steken op al die blaadjes, en ergens hangen mijn geborduurde blaadjes.

Van de draadjes aan de achterkant van de borduursels.

Van al die verschillende vogels die er vliegen of staan.

Van alles eigenlijk.

In een woord: Prachtig!

Regine Hilhorst schreef er een passend gedicht bij.

Het kunstwerk gaat nog geëxposeerd worden op verschillende plekken in Nederland. Ga er heen als je in de buurt bent. Op de internetsite van 100.000 bomen is de informatie te vinden.

Aan het einde van de tour zullen er in de zoom zaadjes van planten en bomen verwerkt worden. Dan gaat het geborduurde bos tentoongesteld worden in de tuin van museum Belvédère in Heerenveen. In de loop van de tijd zal het doek vergaan, gaan de zaden ontkiemen en zal er een echt bos ontstaan.

Natuurlijk kocht ik de publicatie en een zakje met boomzaden.

Sara Vrugt, volg haar op Facebook en Instagram. Komende zomer gaat ze samen met Leidenaars het project ‘Van Kade tot Zelfkant’ uitvoeren. Een oude traditionele Leidse stof wordt daarvoor weer geproduceerd. Lees haar website waarop nog meer prachtige projecten staan.

16. Meer geborduurde letters

Letters en borduren, daar  heb ik al jaren wat mee. In dit blog laat ik een aantal van mijn letterborduurwerken zien.

Samen met vier andere kunstenaars uit Deventer organiseerden we onder de naam ‘Tour de Cuisine’ theatrale avonden. We kookten voor honderd gasten en presenteerden het diner op een kunstzinnige manier. Voor de avond in 1990 was de Nederlandse identiteit het uitgangspunt; daarmee staken we ook de draak. We bliezen het Deventer ‘College der Smulpapen anno 1592’ nieuw leven in. Dit college heeft daadwerkelijk bestaan en was een groep die in 1592 het stadsbestuur bekritiseerde en bespotte. Ik borduurde op witte overhemden in rood-blauwe kruissteken het nieuwe logo van het college. We droegen een rood geverfde houten lepel als stropdas en geruite bakkersbroeken.

Op uitnodiging voor een tentoonstelling over handwerktechnieken in het toenmalige Tassenmuseum Hendrickje in Amstelveen borduurde ik samen met vriendin/kunstenaar Evelien Verkerk de ‘Tas van Dirk’ en een kleine versie met de naam ‘Dirkje’. Dagen kruissteken borduren in rood en roze en de streepjescode in zwart en wit DMC garen. Na de tentoonstelling werden de twee tassen aangekocht door de Firma van den Broek. In een speciaal daarvoor gemaakte vitrine hangen ze in de hal van het hoofdkantoor in Hoofddorp.

Grote tas: 174.520 kruissteken / ca. 440 uur borduren.
Kleine tas: 43.630 kruissteken / ca. 110 uur borduren.
Foto: Ewout Staartjes

Voor de begrafenis van mijn man Bram Borgo op 6 april 2013 borduurde ik samen met vriendinnen de letters STILTE in rood garen op meer dan honderd witte zakdoeken. Bram koos dit woord omdat hij zo naar de stilte verlangde. Boven het woord printte ik een foto van Bram, gemaakt door fotograaf Gerard Dubois. Bij binnenkomst in de aula kreeg iedereen een zakdoek aangereikt als herinnering aan die bijzondere man. 

Dichterscafé Eijlders in Amsterdam vroeg in 2014 aan een groep dichters om een gedicht van henzelf op een beeldende manier te presenteren. Jos van Hest was een van die dichters. Ik borduurde op twee witte herenoverhemden op het zakje ter hoogte van het hart met rood garen twee gedichten van Jos. Ze gingen niet alleen over onze relatie, maar ook over de handeling van het borduren. Ingelijst hebben de hemden daar een maand gehangen. We hadden ze vaak kunnen verkopen maar dat wilden we niet omdat het over ons ging en we elkaar pas kort daarvoor hadden leren kennen.

Een aantal malen organiseerden we bij ons thuis een diner voor tien gasten. We nodigden een groep vrienden uit die elkaar niet goed kennen. Champagne bij binnenkomst en daarna samen eten aan een lange en mooi gedekte tafel. Elkaar leren kennen en over het leven praten was het thema. Bij een van die diners maakte ik uit oude damasten tafellakens vrolijke servetten met de namen van de gasten erop geborduurd. Die werden ook gebruikt om de tafelschikking te maken waarbij de regel was: stellen uit elkaar. Natuurlijk mocht iedereen het eigen servet mee naar huis nemen. Zodra het weer kan, gaan we weer diners organiseren; niets is fijner dan met vrienden te eten aan een feestelijk gedekte tafel en zo het leven te vieren.

In Soest deden Jos en ik mee aan een tentoonstelling met miniaturen van 10 bij 10 cm als uitgangspunt. Ik borduurde in grijs garen op oude en wat versleten Franse zakdoeken een gedicht van Jos. De functie van de zakdoek en de tekst kwamen bij elkaar. Opgevouwen kwamen ze in een lijst. Ze hangen nu aan de wand in mijn werkkamer.

Twee geborduurde servetten kreeg schrijver/dichter Willem van Toorn voor zijn 80ste verjaardag van ons.  Een voor hem en de andere voor zijn vrouw Ineke Holzhaus. De tekst is van Jos en de feestletters zijn ook door hem bedacht; de omgekeerde N is een bewuste keuze. De servetten zijn gewoon te gebruiken, wassen op maximaal 95 graden. Ik weet niet of Willem en Ineke ze al gewassen hebben. Wel weet ik dat ze lang op hun tafel hebben gelegen en dat ze ervan genoten.

‘De Onschuldigen’ (2017)
Samen met Evelien Verkerk borduurde ik 120 witte zakdoeken met daarop de 420 plaatsnamen en data van aanslagen in de wereld sinds de aanslag op de Twin Towers. Zwart garen als symbool voor veel slachtoffers en verschillende tinten grijs voor minder slachtoffers. Het werk gaat over terrorisme, onschuld en troost en verdriet. De witte zakdoek is daar het symbool van. De tentoonstelling was een maand te zien in de HeArtgallery in Hengelo. We kregen er lovende en ontroerende reacties op.

Op 10 november 2017 trouwde ik met Jos in het geheim. Voor ons twee, de vier getuigen en de trouwambtenaar borduurde ik op ongebruikte Franse linnen zakdoeken uit de jaren vijftig de tekst ‘Altijd’. Niemand gebruikte die zakdoek want een aardige ambtenaar van de gemeente deelde papieren tissues uit toen de tranen vloeiden. 

Voor het diner ’s avonds in Esther’s Cookery waren er voor iedereen antieke Franse damasten servetten met de datum, onze namen, de naam voor wie het servet was, en de regel ‘Voor jouw Lieve Lippen’.

Een jaar later gaven we ons trouwfeest in het Het Rijk van de Keizer in Amsterdam. Alle gasten dachten dat we op die dag zouden trouwen. We hielpen ze op een hilarische manier uit die droom maar deden wel de ringenceremonie in het bijzijn van al onze vrienden. Daarna een groot diner voor meer dan honderd gasten. Voor ieder van hen borduurde ik in allerlei kleuren borduurgaren een servet met onze namen en datum. Ze lagen op hen te wachten op de mooi gedekte tafels. Aan het einde van de avond mocht iedereen het servet mee naar huis nemen als herinnering.

Ik houd van borduren en zeker ook van letters borduren. Maar het mooist vind ik om toepasselijke letters, woorden, regels te borduren die een verband aangaan met de functie van het textiel object: een hemd, een zakdoek, een servet.